Is er bewijs voor deze stelling? Jazeker.
Empathie bij de chimpansees
Bij een presentatie die ik afgelopen week voorbijzag komen (het Tedje van de week) werd de link gelegd tussen het leiderschap van het Alfa mannetje bij de chimpansees en het leiderschap bij mensen. Er werd geconstateerd dat onderzoek naar empathie bij chimpansees aantoonde dat het hebben van empathie bij de Alfamannetjes opmerkelijk hoog aanwezig was in vergelijking met de andere chimpansees, hun onderdanen. Het bleek ook dat het Alfamannetje lang niet altijd de fysiek sterkste is. De softe eigenschappen slimheid en empathie blijken belangrijker, relevanter voor de positie van het Alfamannetje te zijn dan de harde eigenschappen zoals fysieke kracht en uitstraling.
Dat levert een ander beeld op dan lang werd aangenomen.
Ook bij mensen?
Het mag duidelijk zijn dat er tussen (mens)apen en mensen een duidelijk verband is. Er zijn vaak verbazende overeenkomsten in gedrag. Het is dan ook leerzaam om de bevindingen bij het bovenstaande onderzoek naar het voorkomen van de mate van empathie bij chimpansees in verband te brengen met de gedragingen bij mensen.
We gebruiken immers het Alfamannetje dikwijls als metafoor voor de leider bij mensen. Daarbij stellen we ons dan een leider voor van de oude stempel. Een leider die het moet hebben van macht, van power, van uitstraling, van natuurlijk overwicht. Maar als we eens goed naar succesvolle leiders in het verleden kijken, blijken die toch ook vaak over een behoorlijke mate van empathie te beschikken en dat is dus niet verwonderlijk als we de constatering van de verhoogde mate van empathie bij het Alfamannetje daarbij betrekken.
Als empathie voor de traditionele leider al belangrijk is, is dat voor de moderne leider zeker het geval. Die moet het bij zijn bottom-up benadering van zijn mensen immers nog veel meer hebben van gezag, van geaccepteerde macht dus.
Wat is empathie?
Wikipedia zegt daarover:
Empathie is inlevingsvermogen, de kunde of vaardigheid om zich in te leven in de situatie en gevoelens van anderen. Het woord is afgeleid van een Grieks woord, dat invoelen betekent.
Het gaat dus om gevoelens, om het herkennen en begrijpen van gevoelens bij de ander.
Wanneer heb je empathie en hoe kan je die ontwikkelen?
In de psychologie wordt gesteld dat je inzicht moet hebben in je eigen gevoelens om het mogelijk te maken dat je de gevoelens van anderen herkent en daar wat mee kunt doen. Dat kan alleen als je gevoelens belangrijk vindt, dat je daar aandacht voor hebt. Het betekent ook dat je belangstelling moet hebben voor de ander, dat je echte interesse moet hebben in mensen, in anderen, maar dus ook in jezelf.
Empathie betekent niet dat je dezelfde gevoelens moet hebben dan de ander. Maar het betekent wel dat je er belangstelling voor hebt en dat je de gevoelens van de ander herkent en erkent.
Als je empathie bij jezelf wil ontwikkelen, kijk je dus eerst naar jezelf, naar je eigen gevoelens en wat je daarmee doet en kunt doen. In feite ontwikkel je een vorm van zelfbewustzijn. Tijdens die ontdekkingstocht zal je gevoelens tegenkomen waar je tevreden mee bent, maar ook gevoelens waar je niet zo blij mee bent. Het je ervan bewust zijn is belangrijk voor jezelf. Zelfbewustzijn kan uiteindelijk tot zelfvertrouwen leiden. En daar wordt je absoluut gelukkiger en succesvoller van.
Als je dat zelfbewustzijn hebt ontwikkeld kan je empathie ontwikkelen, mits je ook echte interesse in mensen bij jezelf ontwikkelt.
Het bij jezelf ontwikkelen van empathie is dus zeker mogelijk, maar je moet er wel wat voor doen.
Door Joost Siereveld